Fitness Science

Fitness bij Multiple Sclerose

Inleiding
Multiple Sclerose (MS) is een vooralsnog ongeneeslijke ziekte waarbij de myelineschede die de grotere zenuwen isoleert, en zo zorgt voor een snellere geleiding van zenuwimpulsen, wordt beschadigd. Hierbij kan er littekenweefsel of sclerotische plaques ontstaan, die de zenuwfunctie belemmeren wat leidt tot verschillende klachten zoals spierzwakte, spasmen en ataxie.¹ Dit zijn de meest voorkomende symptomen van MS, echter er is geen vast patroon in de symptomen aangezien er volgens artsen weinig aandoeningen zijn met meer diverse verschijningsvormen.^1,2 Wetenschappers hebben de oorzaak van MS nog niet weten vast te stellen, hoewel er steeds meer aanwijzingen zijn dat het een auto-immuun ziekte is.¹ Volgens het RIVM waren er in Nederland in 2003, 14000 mensen die leden aan MS en neemt dit aantal steeds verder toe.³ Patiënten met MS worden in Nederland behandeld met medicijnen gericht op het verlichten van de ziekteverschijnselen en aanvullend met fysiotherapie of andere oefentherapie.^3,4 Het zwaartepunt van deze therapieën ligt op functiebehoud, bijvoorbeeld logopedie om de spraakfunctie zo goed mogelijk te houden, of therapieën die zich richten op algemene taken van het dagelijks leven.⁴ Recentelijk wordt er echter ook steeds meer onderzoek verricht naar de effecten van algemene fysieke training op de symptomen van MS,⁴ maar een overzicht ontbreekt tot op heden naar weten van de auteur. Het doel van dit artikel is om een overzicht te maken van de effecten van verschillende trainingsvormen, gevonden in de literatuur, en op basis daarvan een advies voor algemene fysieke training in de praktijk te geven voor therapeuten en medisch fitness instructeurs in de behandeling van patiënten met MS.

Aerobe training bij MS patiënten
In een studie waarbij een groep MS patiënten wekelijks een Hatha yoga les van 90 minuten gedurende 6 maanden volgde en een andere groep MS patiënten wekelijks aerobe training op hometrainers ontving werd gekeken naar de effecten op vermoeidheid en mentale gezondheid.⁵ De intensiteit van de aerobe les was laag. Na 6 maanden scoorden de deelnemers van zowel de yoga-, als de aerobe trainingsgroep beter in de RAND-36 en MFI vragenlijsten op energie en mentale gezondheid. Dit wordt ondersteund door een review van White en Dressendorfer, waarin wordt gesteld dat vanwege het effect op depressie in het algemeen, aerobe training ook zeer effectief kan zijn bij MS patiënten die een groter risico daarop lopen.¹² Aerobe training zorgt tevens voor minder vermoeidheid, een positievere levenshouding en toegenomen sociale deelname.¹⁴ Verder heeft aerobe training een positief effect op het algemeen uithoudingsvermogen, de functie van ademhalingsspieren, systolische bloeddruk, rusthartfrequentie, het vermogen ADL taken uit te voeren en darm- en blaascontrole.^6,9,12,14,15 Bovendien vermindert het risico op het ontwikkelen van bijkomende aandoeningen als gevolg van de sedentaire levensstijl, zoals obesitas, hart- en vaatziekten, diabetes en osteoporose.¹⁴ Ook volgens reviews van Petajan et al. (2004), Rietberg et al. (2006) en Dalgas et al. (2008) kan aerobe training veilig worden toegepast bij MS patiënten om het uithoudingsvermogen te verbeteren, mits er geen exacerbaties plaatsvinden.^6,9,10
De gebruikte intensiteit waarop de MS patiënten trainden verschilde sterk tussen de studies, gaande van lichte tot matige inspanning (gemeten op de BORG schaal) tot 85% van de voorspelde maximale hartfrequentie indien mogelijk, wat volgens de ACSM richtlijnen voor aerobe training was.¹⁶ De training op deze intensiteiten werden indien mogelijk een half uur tot een uur volgehouden. Concluderend kan men stellen dat aerobe training vele voordelen met zich meebrengt en, mits er rekening gehouden wordt met de mogelijkheden van de patiënt, veilig is.

Krachttraining bij MS patiënten
Door het vaak sedentaire levenspatroon van MS patiënten en het verminderd vermogen om de spieren correct aan te sturen neemt de spierkracht en het vermogen dagelijkse activiteiten uit te voeren af.^7,8,9 De krachtsafname is volgens verschillende onderzoeken goed tegen te gaan met weerstandstraining.^7,8,11 Bovendien wordt in een studie een verbetering in looppatroon gemeld als gevolg van krachttraining.⁸ Verder bleek krachttraining een positief effect te hebben op vermoeidheid, spieruithoudingsvermogen, botontkalking, systolische- en diastolische bloeddruk, rusthartfrequentie, risico op hart- en vaatziekten, zelf gerapporteerde invaliditeit, het vermogen ADL taken uit te voeren en psychosociaal welzijn.^6,8,9,11,12
Krachttraining had echter geen effect op het vermogen om balans te bewaren. De intensiteit en duur van de trainingen in de bovenstaande onderzoeken werd aangepast aan wat de proefpersonen aankonden, rekening houdend met een verminderd prestatievermogen en sedentaire levensstijl, maar werd in 1 studie zelfs opgebouwd tot 10-15 herhalingen op 70% van het berekende 1 Repetition Maximum (1RM). Volgens verschillende reviews is het laten uitvoeren van krachttraining door MS patiënten veilig, mits er rekening gehouden wordt met de mogelijkheden van de patiënt en gezien de bovenstaande effecten zeer nuttig om een groot aantal symptomen tegen te gaan.^6,9,10

Andere trainingsvormen
Hoewel andere trainingsvormen veel minder onderzocht zijn bij MS patiënten, zijn er toch aanwijzingen dat er buiten aerobe- en krachttraining, trainingsvormen zijn die positieve effecten hebben op de symptomen van MS. Gebleken is dat trainingen met behulp van een Swiss ball een positief effect hebben op het vermogen om evenwicht te bewaren. Bovendien wordt Tai Chi ook gezien als een nuttige vorm van training om kracht, balans en range of motion te behouden. Voor patiënten die bovenstaande trainingen niet meer kunnen uitvoeren is het nuttig om balans- en coördinatie oefeningen uit te voeren in een zwembad. Dit zal leiden tot verbeteringen in flexibiliteit, houding, spiertonus en coördinatie.⁹

Conclusie
Uit het bovenstaande kan geconcludeerd worden dat een compleet trainingsprogramma veilig uitgevoerd kan worden door MS patiënten. Buiten de effecten van aerobe- en krachttraining die gezonde mensen ervaren op het gebied van o.a. kracht, uithoudingsvermogen, risico op hart- en vaatziekten en botontkalking, boeken MS patiënten bovendien vooruitgang op het gebied van balans, ADL taken en kwaliteit van leven. MS patiënten blijven dus niet alleen langer gezond, maar blijven ook langer zelfstandig en zullen waarschijnlijk minder zorg nodig hebben of dit minder snel nodig hebben, wat bovendien op de lange termijn een besparing in de behandelingskosten met zich mee kan brengen. Om deze effecten te bereiken is het echter belangrijk om het trainingsprogramma af te stemmen op het prestatievermogen van de MS patiënt, maar indien de trainingsstatus en algehele toestand van de MS patiënt het toelaat zijn intensievere trainingen erg effectief gebleken. Wel is het aan te raden voordat men begint met een trainingsprogramma, om eerst een arts te raadplegen.

Referenties

1. Kira, J. Etiology of Multiple Sclerosis. In: Cabrera-Gómez, J.A., Clerico, M., Contessa, G., Durelli, L., Giordano, L., Herndon, R.M., Kira, J., Lee, M.A., McDonnel, G.V., Palace, J., Shapire, R.T., Singhal, B.S. Multiple Sclerosis for the Practicing Neurologist. New York: Demos Medical Publishing, LLC; 2007. p. 1-6.

2. McDonnel, G.V. Clinical Features of Multiple Sclerosis. In: Cabrera-Gómez, J.A., Clerico, M., Contessa, G., Durelli, L., Giordano, L., Herndon, R.M., Kira, J., Lee, M.A., McDonnel, G.V., Palace, J., Shapire, R.T., Singhal, B.S. Multiple Sclerosis for the Practicing Neurologist. New York: Demos Medical Publishing, LLC; 2007. p. 7-18.

3. Eysink, P.E.D. In: Nationaal Kompas Volksgezondheid: Multiple sclerose (MS). (2010). RIVM. URL: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/zenuwstelsel-en-zintuigen/multiple-sclerose-ms/

4. Cabrera-Gomez, J.A. Rehabilitation in Multiple Sclerosis. In: Cabrera-Gómez, J.A., Clerico, M., Contessa, G., Durelli, L., Giordano, L., Herndon, R.M., Kira, J., Lee, M.A., McDonnel, G.V., Palace, J., Shapire, R.T., Singhal, B.S. Multiple Sclerosis for the Practicing Neurologist. New York: Demos Medical Publishing, LLC; 2007. p. 75-83.

5. Oken, B.S., Kishiyama, S., Zajdel, D., Bourdette, D., Carlsen, J., Haas, M., Hugos, C., Kraemer, D.F., Lawrence, J., Mass, M. Randomized controlled trial of yoga and exercise in multiple sclerosis.(2004). Neurology, 62, 2058-2064.

6. Dalgas, U., Stenager, E., Ingemann-Hansen, T. Multiple sclerosis and physical exercise: recommendations for the application of resistance-, endurance- and combined training. (2008). Multiple Sclerosis 2008; 14: 35–53.

7. DeBolt, L.S., McCubbin, J.A. The Effects of Home-Based Resistance Exercise on Balance, Power, and Mobility in Adults With Multiple Sclerosis. (2004). Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 85, 290-297.

8. Gutierrez, G.M., Chow, J.W., Tillman, M.D., McCoy, S.C., Castellano V., White, L.J. Resistance Training Improves Gait Kinematics in Persons
With Multiple Sclerosis. (2005). Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 86, 1824-1829.

9. Petajan, J.H., White, A.T. Recommendations for Physical Activity in Patients with Multiple Sclerosis. (1999). Sports Medicine, 27, 3, 179-191.

10. Rietberg, M.B., Brooks, D., Uitdehaag, B.M.J., Kwakkel, G. Exercise therapy for multiple sclerosis. (2004). Cochrane Database of Systematic Reviews, 3.

11. Stroud, N.M., Minahan, C.L. The impact of regular physical activity on fatigue, depression and quality of life in persons with multiple sclerosis. (2009). Health and Quality of Life Outcomes 2009, 7, 68.

12. White, L.J., Dressendorfer, R.H., Exercise and Multiple Sclerosis. (2004). Sports Medicine, 34, 15, 1077-1100.

13. White, L.J., McCoy, S.C., Castellano, V., Stevens, J.E., Walter, G.A., Vandenborne, K. Resistance training improves strength and functional capacity in persons with multiple sclerosis. (2004). Multiple Sclerosis, 10, 668-674.

14. Petajan J.H., Gappmaier E., White A.T., Spencer, M.K., Mino L., Hicks R.W.. Impact of aerobic training on fitness and quality of life in multiple sclerosis.( 1996). Annals of Neurology  39 ,4, 432-441.

15. Berg M. van den, Dawes H, Wade D.T., Newman M., Burridge J., Izadi H., Sackley C.M. Treadmill training for individuals with multiple sclerosis a pilot randomised trial. (2006). Journal of Neurology, Neurosurgery &  Psychiatry, 77, 531-533.

16. Franklin B.A., Whaley M.H., Howley E.T. ACSM’s guidelines for exercise testing
and prescription. (2000). Philadelphia: Lippincott Williams Wilkins.